Urbanistički projekat između javnog i privatnog interesa

Abstract

Kontekst neoliberalnog kapitalizma je pored tržišno zasnovanog razvoja doprineo i redefinisanju uloga i odnosa moći između različitih nivoa uprave, ali i rezultirao promenjenim odgovornostima i odnosima između javnog i privatnog sektora u planiranju i izgradnji gradova. U ovom procesu, urbanistički projekat se izdvaja kao jedan od retkih instrumenata za sprovođenje planskog dokumenta koji se radi u cilju urbanističko­ arhitektonske razrade lokacije i oblikovanja površina i privatne i javne namene. Izmene i dopune Zakona о planiranju i izgradnji iz 2018. godine donele su značajnu promenu primene ovog instrumenta, definišući da se urbanistički projekat može izraditi i za izgradnju objekata javne namene za potrebe utvrđivanja javnog interesa, а bez izmene planskog dokumenta. Dodatno, urbanističkim projektom se omogućava selektivan odabir primene urbanističkih parametara definisanih planskim dokumentom od strane projektanata (kada su planom definisani indeks zauzetosti/izgrađenosti i spratnost/visina objekata), gde stručnu kontrolu vrsi komisija za planove JLS, skoro po pravilu u korist privatnog interesa. Pored toga, moguća је i promena planiranih namena iz planskog dokumenta, ukoliko su nove namene u urbanističkom projektu predviđene kao komplementarne, istina u skladu sa kapacitetima infrastrukture iz istog planskog dokumenta. Efekti takvih promena donose značajno uvećane parametre izgradnje od onih tretiranih u prostornim i urbanističkim planovima, i shodno tome i drugačije zahteve za saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom u izgrađenom prostoru u odnosu na planirane. U trenutku kada je poljuljana definicija javnog interesa, nameću se dva pitanja: (а) ograničenja interpretacije, i (b) nadležnosti brojnih aktera koji su uključeni u proces iniciranja, izrade, informisanja i potvrđivanja urbanističkog projekta. U skladu sa tim, rad nastoji da preispita donete promene regulatornog okvira, ali i da ukaze na potencijalne problematične aspekte, kako proceduralne tako i supstantivne, nastale posredstvom redefinisanja uloge i svrhe ovog instrumenta.