Od istorijskog sećanja do zamišljanja nacionalne tradicije

Abstract

Spomenik Neznanom junaku na Avali kraj Beograda (1934-1938) Ivana Meštrovića zauzima važno mesto u topgrafiji ideologije jugoslobenstva i spomeničkoj kulturi Kraljevine Jugoslavije. To je bila vizuelna reprezentacija različitih oblika i sadržaja znanja o jugoslovenstvu koji su se do tog trenutka nalazili u svojevrsnoj ideološkoj areni. Osnovna teza rada sastoji se u tvrdjenju da je podizanje spomeničke celine na Avali proisteklo iz potrebe da se raznolike takmičuće vizije jugoslovenstva objedine i postave u jednu koherentnu značenjsku celinu, kao i da se, istovremeno, ispuni niz političkih uloga proisteklih iz teškog bremena petnaestogodišnjeg života Kraljevine Jugoslavije. Drugim rečima, Spomenik na Avali bio je neobično upečatljiv pokušaj za prevazilaženjem krize jugoslovenskog identiteta koja je toliko opterećivala društvo, pokušaj možda značajniji od serije političkih i socijalnih reformi koje su imale isti cilj: ublažiti dihotomije u životu mlade jugoslovenske zajednice i stvoriti središnje mesto njene simboličke identifikacije. Istovremeno, zamišljena spomenička celina na Avali, kao centralno mesto monumentalizacije istorijskog sećanja, bila je pogodan medijum za iskazivanje poželjne istorije i opcrtavanje željenog nacionalnog karaktera, kao i sistema vrednosti koje su se u takvoj konstrukciji jugoslovenske istorije i memorije podrazumevale.