Sanjana prošlost, zamišljena budućnost: Arhitektura i nacionalni identitet u Srbiji 1918-1941

Abstract

U periodu izmedju dva svetska rata arhitektonska kultura u Jugoslaviji predstavljala je sastavni deo složenog i razudjenog ideološkog pejzaža. Medju srpskim elitama, arhitektura je bila uključena u kompleks pitanja ne samo o tome kako se zamišljala srpska nacija i formalno (nominalno i administrativno) nepostojeća Srbija u kontekstu Jugoslavije, već i kako se videla nacionalnu prošlost koja je trebalo da legitimiše nacionalnu budućnost. Tako je arhitektonska kultura kojom su rukovodile srpske elite, a posebno arhitektura metropolskog sedišta i prestonice, bila užlebljena u složeni ideološki mehanizam: istovremenog kretanja ka vidljivom vizuelnom i materijalnom uobličavanju ideje o imperijalnoj naciji i jezgru nove složene zajednice. To je značilo da je arhitektura učestvovala u konstruisanju lika metropolskog sedišta, obrazovanju narativa o Srbima kao „državotvornom narodu” čiju misiju u budućnosti legitimiše slavna prošlost; da je predstavljala sastavni deo produkcije teritorijalnih i kulturnih različitosti (kao ključnog obeležja imperijalnog diskursa), te vizuelizacije niza imperijalnih periferija kao svojevrsnih unutrašnjih kolonija. Na taj način, arhitektura je stajala u srži oblikovanja srpskog nacionalnog identiteta kao istovremeno drevnog i civilizacijski utemeljenog u iskustvu imperije, identiteta modernog i emancipatorskog koji je u velikoj meri problematizovao oficijelnu ideološku kovanicu Jugoslovena kao "troimenog naroda" i jedinstvo Srba, Hrvata i Slovenaca u njihovoj prvoj zajedničkoj državi.