Grad kao bezbednosni sistem u prošlosti, sadašnjosti i budućnosti: granice i urbani dizajn

Abstract

Osnovna svrha i sveopšti cilj nastajanja, formiranja i postojanja gradova nedvosmisleno je ostvarivanje bezbednosti za žitelje grada na svim nivoima. Grad je u suštini, sâm za sebe, kroz svoje trajanje, u stvari prevashodno bezbednosni sistem. Bez postojanja bezbednosne dimenzije grad bi gubio svrhu svog postojanja i značaja, kao i privlačne snage. Bezbednost grada započinjala je od traganja i izbora nepristupačne i teško dostupne lokacije za smeštaj bilo kojeg urbanog sistema, preko izgradnje zaštitne ograde – izgradnjom tvrđenja i odbrambenog zida oko tvrđavskog grada – pa preko strogo kontrolisanog ulaska u grad i strogo kontrolisanog ulaska u grad, uslovljenog davanjem statusa „građanina“ pojedincima ili grupama, familijama, određenim slojevima. Tek od trenutka kada grad počinje širenje svojih zidina počinje da se uvodi apsolutnost postizanja bezbednosti ovog zatvorenog bezbednosnog sistema. Od tada počinju da se „uspostavljaju“ različite vrste modela bezbednosnih sistema, odnosno formiranje razuđenih modela bezbednosnih gradova koji su se odlikovali, međusobno prepoznavali po konceptu ostvarenja funkcionalne bezbednosti. U tom smislu cilj ovog rada je prepoznavanje relacije između uticaja bezbednosnog sistema na formiranje konceptualnih razvojnih modela gradova koji su nastali i menjali se kroz vreme kao, posledično gledano, pokušaj traganja za odgovorom kakve bezbednosne mere i sistemi (metode, načini i modeli bezbednosti) presudno utiču na komponovanje i razvoj gradova budućnosti. U tom kontekstu, možemo preliminarno identifikovati sledeću skalu modela „bezbedn[osn]ih gradova“, koji su u sebe ugrađivali posebne bezbednosne sisteme, odnosno čiji je koncept pravila proizlazio zapravo iz tih modela. U ovom trenutku možemo uočiti sledeće modele bezbednih gradova: • strogo kontrolisani gradovi, • starosno segregirajući gradovi, • institucionalno-bezbednosno kontrolisani gradovi, • otvoreni gradovi, • kulturološko-edukativni gradovi, • tržišno-razvojni koncept bezbed[nos]nih gradova, • upravljačko-razvojni bezbed[nos]ni gradovi, • produkciono-kreativni koncept grada, • pametni gradovi, • informatički zasnovani bezbed[nos]ni gradovi. Grad kao kulturni artefakt ima primarnu ulogu u obezbeđivanju sigurnosti za svoje građane i za resurse koje baštini. Budući takav, on čuva kulturu i tradiciju kao proizvod naše civilizacije, zajedno sa resursima koji su ključni za preživljavanje i napredak ljudi. Morfološki obrasci urbanog dizajna govore nam umnogome o svojim konceptima urbane bezbednosti: od utvrđenja do umrežavanja; otvaraju pitanja o tome kakav nam je urbani dizajn danas potreban kako bi se različiti kulturni obrasci integrisali u svakodnevni život grada, obezbeđujući „samokorekcije“ u njegovom ponašanju u cilju rezilistentnosti na bilo kakvu vrstu brutalnih činova u urbanim prostorima, kao obezbeđenja kvaliteta mesta na svim njegovim prostornim nivoima od makro- do mikrourbanog dizajna. Rad razmatra urbanu bezbednost sa aspekta vrsta granica u urbanim paradigmama, a naročito u urbanom dizajnu pod pretpostavkom da integralni/kooperativni urbani dizajn može obezbediti adekvatan nivo otvorenosti kako u cilju povećanja rezilistentnosti na bilo kakav oblik nasilja. Stoga će se istraživanje osloniti na koncept rezilijentnosti, sistemsko urbanističko planiranje, teoriju socijalnog kapitala kao produktivnu gradsku snagu koja povezuje urbanističku formu i morfologiju, uzimajući u obzir različite teorije urbanog dizajna: prostornu sintaksu, sliku grada, arhitekturu i disjunkciju, kao i kooperativan urbani dizajn. Cilj rada je da rasvetli odnos između vrste društvenog kapitala, tipa granica koje produkuje i urbanog dizajna, što će rezultovati klasifikacijom relacija između teorije urbanističkog dizajna, tipa socijalne rezilistentnosti, vrsta granica granica i nivoa urbane bezbednosti.

The main purpose of the formation and existence of cities is clearly the provision of security for the city inhabitants at all levels. The city is essentially over the history in fact primarily a security system. Without the existence of the security dimension of the city would lose the purpose of their existence and importance as well as the attractive forces. Safety of the city began with the pursuit and choice inaccessible and hard to reach locations to accommodate any urban system, through the construction of protective fencing – construction claims about the defensive wall around the fortress city, through strictly controlled entry into the city and strictly controlled entry into the city, conditioned by giving status “citizen” or groups of individuals, families, certain layers. Only from the moment when the city begins the expansion of its walls is beginning to introduce the absoluteness of achieving security of the closed security system. Since then, beginning to “establish” model various types of safety systems, that is, the formation of dispersed security model cities that were characterized by the mutually recognized by the concept of the realization of operational safety. In this sense, the goal of this study is to identify the relationships between the impact of the security system on the formation of conceptual development model cities that were created and changed through time as a consequence seen attempt to search for an answer to what kind of security measures and systems (methods, methods and models of security have a crucial impact on the composition and the development of cities of the future. in this context, we can preliminarily identify the following scale model of “security of cities”, which are themselves built into special security systems which at the end of the debate, originated in fact from these models. At this point we can observe the following models security of cities: • controlled cities, • age-segregated cities, • institutional security-controlled cities, • open cities, • cultural and educational cities, • market-development concept of security of cities, • managing security and development towns, • production-creative concept of the city, • smart cities, • computer-based security cities. City as cultural artefact has a primal role in ensuring safety for its citizens and resources from or for it is built. Either it cherishes the blood routs of our tradition or the products of our civilisation both with the resources that are crucial for human survival and progress. The morphological patterns of city design tell us a story of its concepts of urban safety: from fortification to networking, opening questions on what kind of urban design do we need today in order to integrate different cultures into city and everyday life, and do “self corrections” in order to be resilient to any kind of brutal acts in urban space as well as to ensure quality of place on all its spatial levels from macro- to micro-urban design. The paper discusses safety from the aspect of borders in urban paradigms, especially in urban design, assuming that the integrated urban design can provide an adequate level of openness and closure in order to be resilient to any kind of crime. Therefore, it leans on resilient concept, systemic urban planning and urban design theories, theory of social capital as a productive city force making linkages to its urban form and morphology, taking into account space syntax theory of urban design, image of the city, architecture and disjunction, as well as participative urban design. The aim of the paper is to enlighten the relation between the type of social capital, bordering and city design, resulting in classification and relation between urban design theories, social resilience type of borders and level of urban safety.