Kulturno i prirodno nasleđe Đerdapa - izgubljena istorija ili potencijal za održivi razvoj?

Abstract

Rimski limes, nekadašnja prirodna granica Rimskog carstva, prepoznat je kao kulturni predeo sa izuzetnim univerzalnim vrednostima međunarodnog značaja od strane relevantne organizacije za zaštitu kulturnog i prirodnog nasleđa - UNESKO. Dolina reke Dunav, čiji deo toka prolazi kroz Republiku Srbiju, predstavlјa integralni deo Rimskog limesa, svedočanstvo kulture i tradicije naroda koji su živeli na obalama Dunava, kao koji prolazi kroz Republiku Srbiju, ističe se Đerdapski segment na području Đerdapske klisure, u okviru kojeg se nalaze lokaliteti različitih istorijskih perioda (praistorija, antika i srednji vek), a koji čine značajno kulturno nasleđe, kako na nivou Republike Srbije, tako i na međunarodnom nivou. Međutim, većina lokaliteta nalazi se pod vodom, kao posledica izgradnje Hidroelektrane „Đerdap”. Posledično, nedovolјna dostupnost kulturnom nasleđu dovela je do njegove nedovolјne prezentacije i promocije, ali i informisanosti o postojanju kulturnog nasleđa uopšte. Stoga su osnovni cilјevi ovog rada širenje znanja o postojanju kulturnog i prirodnog nasleđa u Đerdapskoj klisuri, promocija njegovog značaja i uočavanje potencijala za integraciju kulturnog nasleđa u savremene tokove kroz afirmaciju kulturne rute, a radi uspostavlјanja održivog razvoja kulturnog predela. Rezultati istraživanja prikazani su kroz urbanističkoarhitektonski projekat koji predstavlјa sublimaciju formiranih kritičkih stavova o zaštiti, prezentaciji i promociji kulturnog nasleđa, a posledica su prethodno analizirane literature, studija slučaja i primera dobre prakse, relevantnih za predmet istraživanja. Očekivani rezultati istraživanja obuhvataju podizanje svesti o značaju kulturnog nasleđa Đerdapske klisure kroz promociju kulturne rute, te formiranje potencijalnog modela za upotrebu kulturnog nasleđa u procesu uspostavlјanja održivog razvoja kulturnog predela.

The Roman Limes, the former natural border of the Roman Empire, has been recognized as a cultural landscape with exceptional universal values of international importance by the relevant organization for the protection of cultural and natural heritage - UNESCO. The Danube River is an integral part of the Roman Limes, a testimony to the culture and traditions of the peoples who lived on the banks of the Danube, as well as cultural heritage in general. Within the part of the Danube River that passes through the Republic of Serbia, the Djerdap segment stands out. It includes sites of different historical periods (prehistoric, ancient and medieval) and is significant cultural heritage on an international level. However, most of the sites are underwater as a result of the construction of the Djerdap Hydroelectric Power Plant. Consequently, insufficient access to its cultural heritage has led to its insufficient presentation and promotion, but also a lack of information about the existence of the cultural heritage. Therefore, the main goals of this paper are to spread knowledge about Djerdap’s cultural and natural heritage, to promote its importance, to identify potential for integrating the cultural heritage into contemporary trends through the affirmation of cultural routes, and to establish sustainable development of the cultural landscape. The results of the research are presented through an urban architectural project that represents the sublimation of critical attitudes formed with regard to the protection, presentation and promotion of cultural heritage. The project draws from a literature analysis, case studies and examples of good practice relevant to the research. The expected results of the research include raising awareness of the importance of Djerdap’s cultural heritage through promoting a cultural route and forming a potential model for the use of its cultural heritage in the process of establishing sustainable development of the cultural landscape.