U srpsko-vizantijskom kaleidoskopu: Arhitektura, nacionalizam i imperijalna imaginacija 1878-1941

Abstract

Uprkos značaju teme srpsko-vizantijskih odnosa u nacionalnoj istoriografiji, i popularnosti „Vizantije” u istorijskoj imaginaciji, diskurzivna konstrukcija Vizantije u srpskom nacionalnom narativu je do sada ostala gotovo posve neistražena. To se posebno odnosi na istoriju arhitekture. Pitanje odnosa srpske i vizantijske arhitekture toliko je esencijalizovano i toliko naturalizovano u nacionalnoj istoriografiji, a identitetske i istorijske kategorije „srpskog” i „vizantijskog” toliko su prožete, tako da je rukopis istovremeno zadobio oblik preciznog seciranja u gusta tkiva istoriografskih narativa i arheološkog ispitivanja pisanih izvora. Pokazalo se da su već prvi rezovi i prva otkopavanja otkrili da ispod površine „prirodne” asocijacije dvaju identitetskih i istorijskih kategorija, proisteklih iz „prirodnosti” istorije srpsko-vizantijskih odnosa u prošlosti, leži ideološka struktura koja se ukazivala kao sve čvršća kako je hiruško-arheološki zahvat sve više napredovao. Osnovna teza monografije leži u tome da je srpsko-vizantijski stil samo površinska manifestacija mnogo dublje ideološke strukture, mnogo obuhvatnijeg srpsko-vizantijskog diskursa koji je prevazilazio granice arhitekture kao discipline. Knjiga u fokusu ima ne samo istoriju arhitekture već i šire obrise kulturne istorije, sa zadatkom da otkrije fiziku srpsko-vizantijskog diskursa, pronicanje u njegovu epistemološku i ideološku ekonomiju, kao i dinamiku njegovog građenja u periodu ključnom za konstituisanje moderne srpske nacije.